شمال نیوز: رشد تكنولوژي و توسعه صنعت الكترونيك، كيفيت زندگي را تا حد زيادي بهبود داده است، اما به علت نرخ بالا و رشد روزافزون اين صنعت و از طرفي كاهش عمر مفيد قطعات الكترونيكي (به دليل ظهور فناوري­هاي نوين)، ضايعات ناشي از، از رده خارج شدن تجهيزات الكترونيكي، روز به روز در حال افزايش است.

    مسئله ضرورت حفظ بهداشت محیط یکی از موضوعات بسیار جدی و اساسی امروز جوامع انسانی است. اگر الزام به حفاظت از محیط زیست انسانی، فراگیر نباشد و یا پسماندها از راه‌های صحیح و بهداشتی مدیریت نشود،این پسماندها يكي از بحران‌هاي اصلي زيست محيطي وتهدیدی برای به خطر افتادن سلامت مردم خواهند بود.

   پسماندهاي الكترونيك محصولات جانبي غير قابل اجتناب دنياي رو به رشد تكنولوژي هستندکه شامل كامپيوترهاي شخصي، پرينترها، تلويزيون‌ها، ماشين‌هاي كپي، دستگاه‌هاي فكس وتلفن همراه و... مي‌باشند. دستگاه‌های الکترونیکی علاوه‌ بردارا بودن فلزاتی همچون طلا، نقره، مس تا پلاتینیوم، پالادیوم، لیتیوم، کبالت، مقادیری از فلزات سمّی سنگین همچون سرب، جیوه، کادمیم و برلیم، پلاستیک آلاینده‌ی PVC و مواد شیمیایی خطرناک هم در بر دارند که مواد شيميايي خطرناك حاصل از مواد مصرفي و بصورت نادر، آلوده كننده‌هاي آلي پايدار يا تركيبات هالوژن‌دار مخرب لايه ازن مثل پلي كلروبي‌فنيل‌ها در ترکیبات این نوع پسماندها مشاهده می شود. زباله‌هاي الكترونيك سومين منبع بزرگ توليد سرب در زباله‌هاي جامد شهري است که برای سلامتی انسان و محیط ‌زیست بسیار خطرناک هستند.

 بر اساس آمار و اطلاعات جهانی منتشر شده هرساله بیش از ۵۰ میلیون تن زباله الکترونیکی در سراسر جهان تولید می‌شود که سالانه رشدي در حدود 4درصد دارد که اين ميزان تولید حدود سه برابر سريع‌تر از پسماندهاي شهري است. عمر کوتاه تجهيزات كامپيوتري از يك طرف و تنوع طلبي مردم از سمت ديگر، استفاده از تجهيزات الكترونيكي جديد را سبب شده است كه رفته رفته موضوع زباله هاي الكترونيكي در حال تبديل شدن به مشكل بزرگ دنيا مي‌باشد.

طبق آمار ارائه شده توسط سازمان نظارت جهانی بر زباله‌های الکترونیکی که اخیرا گزارشی در OECD منتشرکرد، کشور نروژ جایگاه اول را در تولید سرانه زباله الکترونیکی دارد. در سال 2017، هر نروژی به طور متوسط 28.5کیلیوگرم زباله الکترونیکی تولید کرد، به دنبال آن، بریتانیا با تولید سرانه 24.9کیلوگرم زباله الکترونیکی در رتبه دوم قرار دارد.

جالب توجه است که میزان سرانه تولید زباله الکترونیکی توسط هر فرد در کشورهای در حال توسعه بسیار پایین است.در نمودار ارائه شده، کشورهایی که به طور سرانه بیشترین مقدار زباله الکترونیکی تولید کرده‌اند را مشاهده می‌کنید.

راهكارهاي مديريت ضايعات الكترونيك

  سازمان‌هاي مختلف، نهادها و دولت‌هاي بسياري از كشورها، برنامه‌ها و استراتژي‌هاي بسياري را به منظور مديريت پسماندهاي الكترونيك و مقابله با خطرات محيطي بهداشتي ناشي از آن‌ها اتخاذ كرده‌اند.

براي جلوگيري از آلودگي‌هاي جدي محيط زيست و صدمات وارده بر انسان، مديريت مناسب اين پسماندها بسيار مهم است گرچه فرآیندهای کاملاً مطمئن و امنی برای مدیریت پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی هنوز وجود ندارد ولی می توان مديريت پسماندهاي الكترونيك را  به سه بخش مهم تقسيم کرد كه شامل دفن، سوزاندن و بازيافت (وكاهش در مبداءكه دركاهش ميزان توليد زباله‌هاي الكترونيك مي‌تواند نقش بسزايي داشته باشد) اشاره کرد. بازیافت کنترل شده این پسماندها بسیار بهتر از بازیافت، زباله سوزی و دفن غیرکنترل شده خواهد بود.در ایران سرفصل زباله های الکترونیکی پیشینه بلندی ندارد. قانون مدیریت پسماندهای الکترونیکی سال 89 در کشور تصویب وکارگروهی متشکل از نماینده های چند وزارتخانه و سازمان دولتی به عنوان بررگترین تولید کننده این پسماند ها، مامور به قانون گذاری و اجرا شدندکه با گذشت حدوداً یک دهه از تصویب این قانون حالا جایگاه دریافت زباله های الکترونیک در برخی از شهرها فعال گشته،اما تعداد  این مراکز بازیافت در کشور،کمتر از انگشتان یک دست است.

با توجه به وضعیت فعلی کشورمان و مطالعاتی که روی برنامه بازیافت قطعات الکترونیک در کشورهای توسعه­ یافته انجام شده است، لازم است سیستمی جامع برای جمع­آوری این زباله­ها از طرف نهادهای ذیربط مانند شهرداری­ها پیش­بینی شود. روش زیر برای مدیریت زباله ­های الکترونیکی در شهرهای ایران پیشنهاد می­شود:

استفاده ازپتانسیل­های موجود خود (منابع انسانی و خودروهای جمع­آوری زباله­های خشک (کاغذ، پلاستیک و شیشه)) جهت جمع­آوری تجهیزات الکترونیکی از رده خارج

2- اختصاص دادن محلی در ایستگاه­های بازیافت سطح شهرها جهت زباله­های الکترونیکی

۳- ایجاد مراکزی جهت پذیرش وسایل از رده خارج الکترونیکی در بخش­هایی که محل تمرکز تعمیرکاران و فروشندگان تجهیزات دسته دوم الکترونیکی است.

از آنجا که قانع کردن مردم جهت تحویل زباله­های الکترونیکی نیاز به فرهنگ­سازی دارد، نهادهایی همچون صدا و سیما، مطبوعات و سایر رسانه­ها می­توانند نقش مؤثری در این زمینه داشته باشند.

۲-  جداسازی و بازیافت زباله­ های الکترونیکی

     با توجه به اینکه زباله­های الکترونیکی از وسایل و مواد مختلفی تشکیل شده، اولین گام در بازیافت آنها جداسازی و دسته­بندی مواد و وسایل مختلف آن است از این رو بهتر است که ابتدا مواد خطرناک زباله­های الکترونیکی را مطابق با استاندارد WEEE تفکیک  و مواد موجود درآن را به صورت مواد خام با استفاده از فرایندهای مختلفی مانند پیرومتالورژی، هیدرومتالورژی و الکتروشیمیایی بازیابی و به متقاضیان عرضه نمود.

      گام بعد در راستای بازیافت زباله­های الکترونیکی، راه­اندازی کارخانه­ای برای تفکیک و آلودگی­زدایی از  زباله­های الکترونیکی است که در این کارخانه باید تجهیزاتی به منظور آماده­سازی اولیه بخش­های گوناگون زباله­های جداسازی شده (با توجه به ماهیت آنها) در نظر گرفته شود، در غیر این صورت می­توان آنها را به کشورهای دیگر صادر کرد.

 - برخي راهكارهاي پيشنهادي براي كاهش توليد زباله‌هاي الكترونيك، براي مصرف كنندگان، توليدكنندگان و در نهايت مسئولين و قانون گذاران بشرح جدول ذیل می باشد:

    با پيشرفت تكنولوژي، ميزان پسماندهاي الكترونيك رو به افزايش است كه اگر به شكل صحيحي مديريت نشوند، موجب آلودگي محيط زيست شده و سلامت انسان نيز به مخاطره خواهد افتاد.